تحریر ترکه چیست و قوانین اجرای آن در ایران چگونه است ؟
تحریر ترکه چیست ؟
تحریر ترکه یک نوع عمل احتیاطی قلمداد می‌شود که با هدف تعیین مقدار ترکه و بدهی‌های شخص فوت‌شده برای حفظ حقوق طلبکاران و وراث از دستبرد افرادی که با متوفی هم منزل بوده یا در دارایی او مداخله داشته اعم از بعضی ورثه یا افراد دیگر بسیار مفید است.
در این گفتار هم سعی می‌شود تا با ارائه مواد قانونی و رویه‌ی عملی، خواننده با این نهاد بیشتر آشنا گردد و با اطلاع از نکات کاربردی بتواند در صورت نیاز اقدامات اولیه تحریر ترکه را سرعت بخشد.
از نظر اصطلاحِ حقوقی، تحریر ترکه مجموعه اقداماتی است که در طی آن دارایی و دیون متوفی مشخص می‌گردد و از اموال شخص فوت‌شده محافظت به عمل می‌آید. به دیگر سخن، صورت برداری دقیق از ترکه با توصیف اموال و ارزیابی آن و مشخص کردن مطالبات و بدهی‌ها که به موجب احکام نهایی و اسناد رسمی یا دفاتر بازرگانی و برگه‌ای مربوط به متوفی یا اقرار بدهکاران ورثه، قطعی است.
انجام عملیات تحریر ترکه باعث می‌گردد که وارثان بینش لازم را در تصمیم‌گیری پیدا کنند. بستانکاران هم با تحریر ترکه از چگونگی و اندازه وثیقه طلب خود مطلع می‌شوند و موصی له نیز تناسب میزان آن را با ارزش کل ترکه در زمان مرگ موصی می‌فهمد و سهم خود را از کل دارایی متوفی تا زمان تصفیه‌ی آن تمییز می‌دهد.
قبول یا رد ترکه به چه معناست و چه آثاری دارد ؟
باید توجه داشت که پس از فوت مُوَرث (شخص ارث دهنده) اموال وی به صورت قهری و ناخواسته وارد دارایی وراث وی می‌گردد و قبول و رد ترکه تأثیری در این انتقال قهری ندارد.
منظور از قبول ترکه با توجه به نص ماده ۲۴۰ قانون امور حسبی که بیان می‌دارد:
این است که اگر ورثه ترکه را قبول کردند، فرض می‌شود که لابد اموال شخص متوفی کافی برای بدهکاری‌های وی است و هر ورثه‌ای موظف است به نسبت سهم‌الارث خود بدهی‌های وی را بپردازد مگر اینکه بتواند خلاف این فرض را ثابت کند. یعنی ثابت کند که اموال متوفی برای پرداخت بدهی‌های وی کافی نیست یا اینکه ثابت کند بدون تعدی و تفریط، اموال متوفی نابود شده است.
رد ترکه یعنی اینکه وراث گمان می‌کنند که اموال متوفی کفاف بدهی‌های وی را نمی‌دهد و از طلبکاران یا دادستان می‌خواهند که تحریر ترکه را بر عهده بگیرند. در این صورت دیگر بار اثبات کافی یا ناکافی بودن اموال متوفی بر عهده‌ی وراث نیست. اما در همین فرض هم ارث به صورت ناخواسته و قهری به وراث می‌رسد.
تذکر: ماده ۲۵۰ قانون امور حسبی «رد ترکه باید ظرف یک ماه از تاریخ اطلاع وارث از فوت مورث خود یا از تاریخ ابلاغ خاتمه تحریر ترکه صورت گیرد و اگر در این مدت اقدام نکنند این عدم رد در حکم قبول ترکه خواهد بود».
نکته: اگر تمام وراث ترکه را رد کنند، تعیین مدیر ترکه به عهده دادگاه خواهد بود.
چه اشخاصی میتوانند در خواست تحریر ترکه نمایند ؟
اشخاصی که میتوانند درخواست تحریر ترکه کنند
- الف) وراث یا نماینده قانونی آنها.
- ب) وصی، آن هم بر اداره اموال شخص متوفی.
- ج) امینِ غایب و قیمِ محجور، فقط ظرف ده روز از تاریخ تعیین و ابلاغ سمت به آنها.
- د) طبق ماده ۳۳۸ قانون امور حسبی در ترکه‌ی متوفی خارجی، ذینفع یا کنسول دولت متبوع متوفی می‌تواند درخواست تحریر ترکه کند.
- ه) با استناد به مواد ۳۲۷ و ۳۲۸ قانون امور حسبی، در مورد ترکه‌ی متوفی بلاوارث، هر ذینفع یا دادستان یا مدیر ترکه می‌تواند تحریر ترکه را درخواست کنند.
مدارک لازم برای تحریر ترکه چیست ؟
در ابتدا ورثه پس از تهیه مدارک و مستندات لازم، باید دادخواست تحریر ترکه را به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی (بر اساس بند ت ماده ۹ قانون شورای حل اختلاف مصوب ۱۳۹۴) تقدیم نماید.(از سال ۱۳۹۴ دیگر ماده ۱۶۳ قانون امور حسبی اعمال نمی‌شود).
مدارک لازم برای پیوست به دادخواست عبارت اند از :
- گواهی فوت مورث
- گواهی انحصار وراثت
- صورت تمام اموال شخص متوفی (صورت کلی اموال و دیون ارائه‌شده توسط وراث یا نمایندگان قانونی آنها و نظر کارشناس تحریر ترکه)
این کارشناس کیست؟ مطابق با دادخواست تقدیم شده، دادگاه کارشناسی را به منظور صورت برداری از کلیه‌ی اموال و دیون شخص متوفی انتخاب می‌کند.
کارشناس در ابتدا صورتی از کلیه اموال ایشان را لیست نموده که از قبیل :
- توصیف اموال منقول با تعیین قیمت روز آنها
- تعیین اوصاف و وزن و عیار نقره و طلا و فلزات گران‌بها
- مبلغ و نوع نقدینگی موجود
- قیمت و نوع اوراق بهادار (مثل سهام شرکت‌ها، اوراق مشارکت و…)
- اسناد با ذکر ویژگی آنها
- نام و فهرستی از اموال غیرمنقول
بعد به لیست نگاشته شده، طلب‌ها و بدهکاری‌های متوفی که به موجب احکام نهایی و اسناد رسمی یا دفاتر و برگه‌ای مربوط به متوفی یا اقرار مدیون‌ها و وراث مسلم است نیز اضافه می‌گردد.
پس از تحقق این کار، صورت مجلسی به ترتیب زیر نوشته می‌شود:
- نام و سمت متصدی انجام تحریر ترکه
- نام و مشخصات کسانی که احضار شده‌اند و کسانی که حضور داشتند
- محلی که تحریر ترکه در آنجا صورت گرفت
- بیانات افراد در رابطه با به بدهی یا دارایی و ترکه متوفی
- نام و مشخصات شخصی که اسناد و اموال به او داده می‌شود
نتیجه:
با فوت هر شخص، اموالی از او باقی می‌ماند که به وراث وی می‌رسد لکن قبل از تقسیم اموال بر اساس جنسیت یک سری مقدماتی لازم دارد. مثل اینکه هزینه کفن و دفن و دیون و واجبات مالی او از اصل مال پرداخت شود و سپس عمل به وصیت واجب است تا یک سوم مقصود از تحریر ترکه تعیین مقدار ترکه و دیون متوفی است و درخواست آن از ورثه یا نماینده قانونی آنها و وصی برای اداره اموال پذیرفته می‌شود.
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ