این بنا که اهالی محلی آن را امامزاده خضر می‌نامند، در منطقه خضر(خدر) در فاصله سه کیلومتری شمال شرقی شهر همدان قرار دارد و با استناد به منابع تاریخی ساختمان آن متعلق به قرون چهارم و پنجم هجری قمری و تزئیناتش منسوب به دوره ایلخانی است.
یکی از نکات قابل تأمل «بقعه خضر» محراب گچی زیبای دوره ایلخانی آن است که به علت داشتن کتیبه‌هایی به خط کوفی و ثلت، با مضامین قرآنی و جملات صوفیانه تزیین شده است. علاوه بر محراب، کتیبه‌های متعددی با اشعار فردوسی نیز دیوارها را زینت بخشیده و جالب آن که اگرچه اشعار آن‌ها از یک بخش شاهنامه انتخاب نشده اما از انسجام قابل توجه‌ای برخوردارند که نشان دهنده تسلط استادکاران و بار ادبی و هنری کتیبه‌های مذکور است.
درون بقعه سنگ قبری وجود دارد که از جنس سنگ مرمر است و متأسفانه بیشتر بخش‌های آن به علت ساییدگی، پا خوردگی و عدم محافظت مطلوب آسیب دیده است، به همین سبب ارتباط سنگ قبر با بنا در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
قبل‌تر اشاره شد که «بقعه خضر» در میان گورستانی قدیمی ساخته شده و هنوز روی برخی از سنگ مزارهای اطراف آن نقوش و نوشته‌هایی به خط ثلث وجود دارد که احتمالاً همزمان با تاریخ ساخت بنا هستند البته گفتنی است طی سال‌های اخیر گورستان قدیمی و سطح تپه به کلی دگرگون شده است.
ورودی بنا ارتفاعی معمولی دارد که شاید به عمد و برای تواضع بیشتر واردشوندگان به درون بقعه این‌گونه ساخته شده همچنین در نمای بیرونی طرح‌های آجری، بقایای تزئینات گچی و کتیبه دیده می‌شود که امروزه بخش زیادی از آن دستخوش آسیب شده است.
نوشته‌های تاریخی و جغرافیایی نشان می‌دهد که این بنای زیبا اما مهجور محلی است که سه پیر صاحب نام همدانی یعنی باباطاهر عریان، شیخ حمشا و باباجعفر در آن به استقبال طغرل سلجوقی رفته‌اند، علاوه بر این در دوره مذکور پیری به نام باباخضر در همدان زندگی می‌کرده که احتمالاً این بقعه، زاویه یا خانقاه وی بوده است.
احتمال دیگری که در مورد «بقعه خضر» وجود دارد این است که می‌گویند شاید عارفان نامی همدان مانند باباطاهر، شیخ حمشا و باباجعفر در این مکان آموزش‌های صوفیانه و عرفانی می‌دیده‌اند البته به جز مستندات تاریخی، عبارات صوفیانه روی دیوارها نیز این موضوع را تأیید می‌کند.
بررسی بعضی از ویژگی‌های بنا مانند نوع پلان، کتیبه‌ها، محراب و اتاق الحاقی ضلع غربی نشان می‌دهد که «بقعه خضر» احتمالاً خانقاه یا زاویه عارف یا پیری بوده است، به عبارت دیگر زمانی که صاحب بقعه در قید حیات بوده مکانی برای عبادت‌های صوفیانه و عارفانه و پس از فوت محل دفن و به عنوان مقبره وی شناخته شده است همچنین مریدانش مراسم خاصی را در آنجا انجام می‌داده‌اند.
این بنای گمنام که طبق پژوهش‌های انجام شده دارای ویژگی‌های تزئینی بی نظیری است پس از گذشت سده‌ها هنوز هم زیبایی‌های تحسین برانگیزی برای علاقمندان به بناهای تاریخی دارد، «بقعه خضر» همدان در تاریخ ۲۸ خردادماه ۱۳۵۴ به شماره ۳/۱۰۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
انتهای پیام
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ