ایسنا/خراسان رضوی استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: خاورمیانه تجربه جدیدی را با کم‌اهمیت شدن نفت آغاز خواهد کرد.
مهدی نجف‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی اظهار کرد: مساله کرونا هنوز یک مساله جدید است و ارزیابی‌های درستی از آن و اینکه چقدر طول خواهد کشید وجود ندارد اما به واسطه اینکه همه کشورها را مبتلا کرده است، بنابراین تاثیر خود را بر کاهش مصرف نفت گذاشته است و اولویت اول تمام کشورها کرونا است و قرنطینه‌های بسیار جدی به ویژه در کشورهای پیشرفته یعنی مصرف کنندگان اصلی نفت ایجاد شده است.
وی ادامه داد: حتی اگر کرونا در یکی، دو ماه آینده از بین برود باز هم تاثیرات خود را خواهد گذاشت و این اشباع که در بازارهای نفتی صورت گرفته است تمام سال ما را تحت تاثیر قرار خواهد داد و تصمیم‌گیرندگان باید همان روند سیاست بدون نفت را که آغاز کرده بودند ادامه بدهند.
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: از سه، چهار سال پیش روندی آغاز شد که اهمیت نفت و به طور خاص نفت خاورمیانه به مرور کم می‌شد که این مساله دلایل مختلفی اعم از مدیریت و کنترل آمریکا بر ذخایر نفتی خود و اختلاف نظر اساسی میان تولیدکنندگان اوپک به ویژه میان روسیه، عربستان و ایران اتفاق افتاده بود.
خاورمیانه تجربه جدیدی را آغاز خواهد کرد
نجف‌زاده درمورد کاهش اهمیت نفت در مناسبات بین‌المللی خاطر نشان کرد: خاورمیانه تجربه جدیدی را آغاز خواهد کرد که دیگر نفت آن‌قدر ارزشی نخواهد داشت که جنگ‌های دراز مدتی بر سر آن شکل بگیرد و سیاست‌گذاری‌های طولانی مدتی اتفاق بیافتد در مجموع خاورمیانه اهمیت خود را از دست می‌دهد و استراتژی آقای ترامپ همین است که تاکید کمتری روی خاورمیانه داشته باشد.
وی در مورد وضعیت خاورمیانه بیان کرد: بی‌ثباتی در منطقه خاورمیانه در اوج خود قرار دارد، گروه‌های تروریستی فعال هستند و دولت‌ها با هم ناسازگاری دارند، دولت‌های خاورمیانه راهبردهای خنثی‌کننده یکدیگر را اتخاذ می‌کنند. البته اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که انگار گردبادی بلند شده و همه کشورها را فراگرفته است و باید صبر کنیم تا کمی از این مساله کرونا و وضعیت فعلی عبور کنیم تا ببینیم چه خواهد شد.
دنیا دیگر اسلحه‌ای به نام نفت را نمی‌شناسد
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: یک زمانی محمدرضا شاه از اسلحه‌ای به نام نفت صحبت می‌کرد اما اکنون کاملا مشخص است که دنیا دیگر اسلحه‌ای به نام نفت نمی‌شناسد و به سمت و سوی دیگری رفته است و اکنون مناسبات دنیا بسیار تغییر کرده و اکنون نمی‌توان به آن دوره‌ای بازگشت که کشورهای عضو اوپک در بازارهای نفتی تاثیر گذار بودند چرا که اکنون به محض افزایش قیمت نفت، نفت‌های جایگزین بسیار زیاد است و وارد بازار می‌شود.
نجف‌زاده افزود: در دوره محمدرضا شاه تصور بر این بود که نفت زود تمام می‌شود اما اکنون می‌دانیم که ذخایر نفتی موجود در دنیا به زودی خاتمه پیدا نمی‌کند و بنابراین تهدید پایان ذخایر نفتی تهدید جدی نیست.
وی در خصوص وضعیت اقتصاد ایران در شرایط کنونی متاثر از تحریم‌ها، بحران کرونا و کاهش قیمت نفت عنوان کرد: تحریم‌های آمریکا در شرایط بحرانی کنونی تا حدی به کمک ایران آمده است؛ تصور کنید که اگر بودجه ما مانند گذشته صرفا بر اساس نفت بسته می‌شد و اکنون این اتفاق در بازار جهانی نفت می‌افتاد خطرات بیشتری برای ایران داشت. در این دوره‌ای که ترامپ در آمریکا به قدرت رسیده است و از برجام خارج شد، اقتصاد ایران نه اینکه به ثبات رسیده باشد اما باعث شده که در قبال تکانه‌های اقتصادی که قیمت اکنون نفت می‌توانست بر اقتصاد ایران وارد کند تا حدودی از بین برود.
کنترل اقتصاد با اقدامات استثنایی در دراز مدت امکان‌پذیر نیست
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: از طرف دیگر ما در دراز مدت نمی‌توانیم با این شرایط ادامه بدهیم چرا که ذخایر ارزی ما محدود است و من فکر می‌کنم که پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، امکان تغییر موضع ایران بسیار جدی است چرا که در شرایط کنونی ما داریم با اقدامات استثنایی اقتصاد خود را کنترل می‌کنیم که این در دراز مدت امکان پذیر نیست و اگر منافذی هم که اکنون در تحریم‌ها وجود دارد در نتیجه کرونا بسته شود شرایط بدتر می‌شود در مجموع باید تا انتخابات امریکا صبر کنیم که ببینیم چه اتفاقی می‌افتد و دو طرف چه رویکرد و چه جلوه‌ای خواهند داشت.
نجف‌زاده افزود: در مجموع باید منتظر باشیم که ببینیم شرایط چه در خصوص کرونا و چه در خصوص انتخابات آمریکا به چه صورت پیش خواهد رفت علاوه بر آن مسائل داخلی ما نیز تاثیر گذار است چرا که من فکر می‌کنم اکنون کرونا به شدت بر روی مسائل داخلی ایران تاثیر گداشته است و شرایط استثنایی را ایجاد کرده که ما نمی‌بینیم چه اتفاقی می‌افتد و ممکن است بعد از اینکه کرونا مهار شود و یا از بین برود با تصویر جدیدی در ایران روبه‌رو شویم.
اقتصاد ایران ظرفیت فشار بیشتر را ندارد
وی در مورد رویکرد احتمالی دولت در قبال بحران ایجاد شده در بازار نفت خاطرنشان کرد: اقتصاد ایران وضعیتی دارد که آن‌قدر به آن فشار آمده که ظرفیت بیش از این را ندارد و راه‌هایی همچون صرفه‌جویی و مراوده با کشورهایی همچون عراق راه‌های پیموده شده‌ای است و ایران دیگر توانایی این را ندارد که به چنین راهکار‌هایی بیاندیشد و اکنون ممکن است دولت به سمت صندوق ذخیره برود و از آن‌جا مبلغی را برداشت کند تا امسال سپری شود و سپس برای سال‌های بعد تصمیم‌گیری کند.
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: اکنون به واسطه اینکه مناسبات سیاسی کشورها در وضعیت خاموشی قرار دارد و نمی‌دانیم که کشورها خصوصا ایران و آمریکا چه روابطی را با هم در پیش خواهند گرفت و از آن‌جا که تمرکز همه کشورها روی مساله کرونا است نمی‌توان گشایش سیاسی در روابط میان کشورها را در کوتاه مدت در نظر داشت.
نجف‌زاده در مورد فرایند رهایی از اقتصاد نفتی در ایران گفت: بعد از انقلاب به جای اینکه روی منابع داخلی خودمان تمرکز کنیم تا یک مسیری را طی کنیم و به سمت مولفه‌های صنعتی شدن برویم، تمرکزمان را بر روی شعارهای انقلابی و عرصه خارجی قرار دادیم، بنابراین اتفاقی که افتاد این بود که ما حتی نتوانستیم خود تاسیسات نفتی را نو کنیم. از طرف دیگر طی این سال‌ها با توجه به اینکه تمرکز خود را بر روی نو شدن قرار ندادیم، وقت و هزینه ما صرف این شد که کشور را به صورت حداقلی با فروش نفت اداره کنیم.
شرایطی که می‌توانست ایران را به سمت جهش اقتصادی قدرتمند ببرد از ما گرفته شد
وی افزود: شرایطی که می‌توانست ایران را نجات بدهد و به سمت یک جهش اقتصادی قدرتمند ببرد از ما گرفته شده است، مساله هسته‌ای نیز به صورتی ما را در یک لاکی فرو برد چرا که ابزارهای صنعتی از خارج می‌آید و ما برای اینکه بتوانیم ساختار اقتصاد صنعتی خود را نو کنیم باید از جای دیگری این وسایل را می‌آوردیم بنابراین این مساله نیز به نوعی باعث شد که ایران نتواند خود را از دام نفت نجات بدهد.
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: در شرایط کنونی تا عرصه سیاست خارجی درست نشود و ما قوانین بین‌الملل را نپذیریم هرگونه صحبت کردن در مورد اینکه ما وارد پروسه نو کردن اقتصاد ایران بشویم بی‌معنا است چرا که همه چیز به هم وابسته است و نمی‌توان از نو آغاز کرد و ما در یک سیستم اقتصاد بین‌المللی قرار داریم.
نجف‌زاده در مورد دو فرصت طلایی در تاریخ ایران برای بهره‌برداری از افزایش قیمت نفت در جهت تولیدی و صنعتی کردن اقتصاد تصریح کرد: در دوره شاه بحران توزیع و مشارکت امکان جهش ایران را فراهم نکرد یعنی همزمان با اینکه با افزایش درآمدهای نفتی ایران ثروتمند می‌شد، این ثروت کمکی نکرد و بحران توزیع پیش آمد و بلافاصله بحران مشارکت پیش آمد و امکان توسعه ما را گرفت.
وی افزود: در دوره آقای احمدی‌نژاد نقدینگی زیادی که به دست آمد ما را به سمت تولید و صنعت نبرد و در این دوره خیلی بریز و بپاش اتفاق افتاد، این صرفا به معنای فساد نیست بلکه یک ناکارآمدی در سیستم رخ داد که این ناکارآمدی باعث شد ما نتوانیم از این فرصت طلایی استفاده کنیم.
انتهای پیام
دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ