امام صادق(ع)، تدوین‌گر جدی دین به واسطه شرایط موجود عصر خویش بود

حجت‌السلام‌والمسلمین حمیدرضا ویژه در گفت‌وگو با ایسنا به مناسبت سالروز شهادت امام صادق(ع)، اظهار کرد: زمانی که قصد صحبت از دین و اهل‌بیت(ع) را داریم باید سیر ۲۵۰ ساله را مد نظر قرار دهیم، به این معنی که در هر زمانی متناسب با شرایط آن زمان اتفاقات خاصی رخ داده است، پس نمی‌توان گفت که در گذشته مسائلی که امروز وجود دارد، جریان داشته، بلکه شرایط امروز با دیروز متفاوت است.

وی افزود: روایتی از امام هادی(ع) در مورد زیارت ۱۴ معصوم در روزهای هفته نقل شده است، شنبه مختص زیارت حضرت رسول(ص)، روز یکشنبه مختص زیارت امام علی(ع) و حضرت فاطمه (ص) و روز سه‌شنبه مختص زیارت امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است و … که انتخاب آن‌ها برای هر روز علت خاصی دارد، اینکه زیارت امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) در یک روز توصیه شده است نشان دهنده سیر تکاملی است که از زمان امام سجاد(ع) اتفاق افتاده، این دوره هم‌چنین به عنوان دوره تبیین مسائل دینی شناخته می‌شود.

این استاد حوزه علمیه خاطرنشان کرد: امام سجاد(ع) در زمان زیست خود به دلیل شرایط موجود کلاس‌های آموزشی خصوصی برگزار می‌کردند به این صورت که برده‌ها را خریداری می‌کردند، به آن‌ها آموزش می‌دادند و پس از آموزش آن‌ها را در ماه رمضان آزاد می‌کردند. در زمام امام باقر(ع) نیز چون شرایط کمی بازتر و بهتر شده بود کلاس‌های آموزشی این معصوم به صورت خصوصی و عمومی برگزار می‌شد، اما امام صادق(ع) به واسطه شرایط زمان خود که از زمان امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) مساعدتربود کلاس‌هایشان به صورت عمومی برگزار می‌شد؛ به همین علت است که بیشترین روایت در دین اسلام از زمان امام صادق(ع) به جا مانده است.

ویژه ادامه داد: به دلیل همین شرایط، شخصیت امام صادق(ع) به سمت تبیین رفت که یکی از موضوعات تبیین موضوع فقه است؛ ۷۰ درصد فقه در بحث روایی متعلق به امام صادق(ع) است، اما تمرکز اصلی این معصوم تنها بر فقه نبوده است.

وی عنوان کرد: بخشی از سبک زندگی امام صادق(ع) مختص به درون‌بینی بوده که به بحث شیعیان می‌پرداخته و بخش دیگر مختص بیرون‌بینی و مربوط به غیرمسلمانان بوده است. در نتیجه سیر تکاملی که به واسطه شرایط موجود بین سه امام به خصوص امام صادق(ع) اتفاق افتاد این معصوم را برای تدوین دین بسیار جدی‌تر کرده و امام صادق(ع) تدوین دین را بسیار جدی‌تر دنبال کردند.

این استاد حوزه علمیه در خصوص وجه تمایز فقه شیعه با دیگر مذاهب، تصریح کرد: فقه به معنی قوانین الهی چگونه زندگی کردن است، حال باید دید چگونه قوانین الهی زندگی کردن استخراج می‌شود. قرآن منبع اصلی است و تنها معصومین می‌توانند مسائل اجتهادی را از قرآن استخراج کنند که این کار به دلیل عصمت و علم لدنی است که ائمه دارند؛ ما معتقدیم فقهی که به منبع قرآن و اهل‌بیت(ع) وصل باشد، خطاپذیر نیست.

ویژه گفت: ما معتقدیم که یک سری قوانین الهی و یک سری قوانین بشری داریم. قوانین بشری که امروز لیبرالیستی و اومانیستی آن مطرح می‌شود خطاپذیری دارد، اما افراد پایبند به قوانین بشری معتقدند که با آزمون و خطا می‌توان به راه ادامه داد اما با این آزمون و خطا نسل‌های زیادی از بشریت به نابودی کشیده می‌شود؛ در صورتی که با همین آزمون و خطا با هم به همان جایی که از قبل توسط قوانین الهی گفته شده است، می‌رسیم.

وی ادامه داد: در بحث فقه شیعه استخراج مباحث توسط امام صادق(ع) صورت گرفته است. زمانی که روایات ما از نظر سند مشکلی نداشته باشد وجه تمایزش این است که به هیچ وجه دیگر خطاپذیر نیست و همین عدم خطاپذیر بودن به نوعی اطمینان را به وجود می‌آورد، اما قوانین بشری این ویژگی را شامل نمی‌شود و دائما در حال تغییر است.

ویژگی‌های عصمت و علم لدنی، عدم خطاپذیری اسلام شیعی را موجب شده است

این استاد حوزه علمیه تشریح کرد: به دلیل عصمت، علم لدنی و اشراف علمی که ائمه به مسائل قرآنی دارند، ویژگی عدم خطاپذیری اسلام شیعی به وجود آمده است، اما اگر به موارد فقهی در دیگر مذاهب و مکاتب نگاهی بیندازیم متوجه خطاپذیری در آن مذاهب و مکاتب خواهیم شد؛ در قوانین بشری امروز نیز این خطاپذیری وجود دارد و افراد به واسطه اهمیت این موضوع باید به دنبال بحث خطاپذیری باشند. برای مثال ما در نگاه اهل‌بیت(ع) و مباحث فقهی  بحث قیاس را نداریم، در صورتی که در باقی مذاهب قیاس وجود دارد و خطاپذیری را بالا می‌برد.

ویژه اضافه کرد: برای مثال در علم ریاضی مسائل زیادی وجود دارد؛ اما مهم این است که فرمول اصلی را بلد باشیم، زمانی که فرمول اصلی را بدانیم طبیعتا داده‌هایی که در اختیار داریم را در فرمول جاگذاری کرده و نتیجه را به دست می‌آوریم.

وی در خصوص ویژگی پویایی فقه شیعه در برخورد با مسائل روز عنوان کرد: جالب است که امام صادق(ع) در برخی از جواب‌ها به مسائل فقهی یک فرمول و یک قانون کلی را بیان کرده‌اند، این مورد برای این بوده که زندگی بشر دائما در حال تغییر و تکمیل است، مانند مسئله قیاس که مورد تایید اهل‌بیت(ع) نیست.

این استاد حوزه علمیه ادامه داد: امام صادق(ع) در بسیاری از سوال‌ها و مسائلی که مطرح می‌شد، قانون کلی را بیان می‌کردند تا ما بتوانیم با آن قاعده کلی برخی از مسائل مطرح شده را نیز حل کنیم؛ به عقیده من همین مطلب باعث پویایی دین می‌شود.

انتهای پیام