آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، لازمه توسعه سرمایه انسانی پایدار

امروز قرار گرفتن در مسیر توسعه و دستیابی به «توسعه پایدار» از اهداف اصلی در جوامع بشری است. سازمان‌های جهانی مانند یونسکو بدون در نظر گرفتن شرایط اختصاصی و اقلیمی کشورها، راه‌های دستیابی این توسعه را بررسی کرده و راهکارهای کلی دستیابی به توسعه پایدار را توجه ویژه به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای دانسته‌اند. در توسعه پایدار محور، توسعه انسان است و کلید آن آموزش‌های فنی وحرفه‌ای است. به عبارت دیگر، توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای موجب افزایش سرمایه انسانی که موجب توسعه پایدار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است، می‌گردد. از سوی دیگر، توسعه پایدار مجددا موجب توسعه آموزش‌های فنی وحرفه‌ای می‌شود.

از آنجایی که کشور ما نیز در مسیر توسعه قرار گرفته، وقتی سخن از توسعه همه‌جانبه به میان می‌آید، باید ابعاد مختلف علمی و فناوری، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و… را برای آن در نظر داشت. در این میان یکی از ابعاد مهم توسعه، بعد اقتصادی آن است که خود نیازمند طیف گسترده‌ای از امکانات، ظرفیت‌ها، توانمندی‌ها و برنامه‌هاست تا بتواند در مسیر درست حرکت نماید. در همین راستا یکی از پیش‌نیازهای اساسی و به عبارتی یکی از مولفه‌های اصلی، نیروی انسانی است که موتور محرکه چرخه توسعه اقتصادی به‌شمار می‌رود. نیروی انسانی برای تاثیرگذاری بر فرآیند توسعه، نیازمند آموزش در سطوح و ابعاد مختلف است.

آموزش‌های فنی وحرفه‌ای به دلیل توام نمودن آموزش‌های نظری و عملی توانایی زیادی در ایجاد سرمایه انسانی دارد

آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای نقش مهمی در تشکیل سرمایه انسانی از طریق تربیت نیروهای ماهر مورد نیاز بازار کار در کشورهای مختلف جهان ایفا می‌کند. این آموزش‌ها در کشورهای در حال توسعه نه تنها عهده‌دار تربیت نیروی کار مورد نیاز بخش‌های مختلف اقتصاد این کشورهاست بلکه از طریق بسترسازی خوداشتغالی، به حل مشکل بیکاری نیز کمک می‌نماید. آموزش‌های فنی وحرفه‌ای به دلیل توام کردن آموزش‌های نظری و عملی از توانایی زیادی در تشکیل سرمایه انسانی و تربیت کارگر دانش‌مدار برخوردار است. سرمایه انسانی نقشی محوری در توفیق کشور برای ورود به اقتصاد جدید ایفا نموده است.

در سال‌های اخیر یکی از اولویت‌های راهبردی سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای کشور ارائه آموزش‌های فنی وحرفه‌ای و کسب و ارتقای مهارت برای توانمندسازی نیروی انسانی ماهر متخصص متناسب با نیاز بازار کار با استفاده از ظرفیت بخش‌های مختلف دولتی و غیردولتی است. در مفهوم جدید، سرمایه انسانی شامل کسب مهارت در کنار آموزش‌های رسمی و نظام آموزش فنی و حرفه‌ای همراه با کسب تجارب در حین کار است. در این راستا طراحی ساختار نظام جامع مهارت و فناوری با سه بخش «آموزش مهارت و فناوری»، «صلاحیت حرفه‌ای» و «نظام احراز اشتغال» در دستور کار سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای قرار گرفته است.

بر اساس توصیه یونسکو، همه کشورها نیازمند به یک خط مشی منسجم آموزشی هستند؛ به نحوی که در آن آموزش‌های فنی حرفه‌ای به عنوان یک بخش اساسی از این سیستم یکپارچه دیده شده باشند. آموزش‌های فنی و حرفه‌ای به صورت رسمی و غیررسمی در قالب آموزش‌های قبل از اشتغال و حین اشتغال در بیشتر کشورها وجود دارند و حتی در برخی از کشورها صاحبان صنایع و کارفرمایان نیز برای انجام برخی آموزش‌های مهارتی ملزم می‌شوند. برای مثال مالزی از جمله کشورهایی است که توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در کنار برنامه‌های متنوع را در دستور کار خود قرار داده است و در این خصوص تنها به منابع داخلی بسنده ننموده بلکه برای انتقال تکنولوژی به بخش صنعت، موسسات آموزشی فنی و حرفه‌ای مشترکی را با سه کشور انگلستان، فرانسه و آلمان در آن کشورها تاسیس کرده است.

موفقیت آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در گرو تعامل عوامل بسیار زیادی است که حاصل آن تولید سرمایه انسانی کارآفرین است

در پاسخ به این سوال که چرا برخی از کشورها به ویژه در سطح کشورهای آسیایی در اجرای برنامه‌های آموزش فنی و حرفه‌ای موفق و برخی ناموفق بوده‌اند، می‌توان گفت که این پدیده به عوامل متعددی ارتباط دارد. از جمله این عوامل عبارتند از:

عوامل اجتماعی:

در بسیاری از کشورهای آسیایی نوعی نگرش منفی به کارهای که مبتنی بر مهارت یا اصطلاحا کارهای یدی که مبتنی بر دستورالعمل است، وجود دارد.

عوامل اقتصادی:

سطح توسعه اقتصادی و ساختار صنعت و تنوع فعالیت‌ها در بخش‌های گوناگون اقتصادی در ایجاد نیاز به آموزش‌های فنی و حرفه‌ای موثر واقع می‌شود. توجه به آموزش‌های آماده‌سازی جوانان برای کار از جمله خواسته‌ها و الزامات در بیشتر کشورها، حتی در کشورهای توسعه یافته است.

دولت:

از آنجا که آموزش فنی و حرفه‌ای نسبت به آموزش‌های عمومی پرهزینه‌تر است؛ لذا دولت‌ها از نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه این آموزش‌ها برخوردارند. این یعنی دولت‌ها می‌بایست در تخصیص منابع مالی توجه ویژه‌ای را به این آموزش‌ها معمول دارند چرا که سرمایه‌گذاری نامناسب منتج به بازده مناسب نخواهد شد. پرواضح است که توفیق در کسب دستاوردهای آموزش‌های فنی و حرفه‌ای با اتکا به ادبیات موجود در گرو تعامل عوامل و متغیرهای بسیار زیادی است که حاصل آن سرمایه انسانی کارآفرین است. نظر به غلبه رویکرد مشتری‌مداری در عصر حاضر ایجاب می‌کند از منظر فراگیران به عنوان اصلی‌ترین عنصر، اثربخشی مراکز فنی و حرفه‌ای مورد بازبینی قرار گیرد و شاخصه‌های آن مورد سنجش و تحلیل واقع گردد.

کشور ژاپن از جمله کشورهایی است که در آن دولت در ارتقای آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بسیار فعال عمل می‌کند؛ این در حالی است که در این کشور بخش خصوصی نیز فعال است ولی بدون کمک دولت امکان توسعه و تسری این آموزش‌ها ممکن نیست. اگر آموزش را مترادف با سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی در نظر داشته باشیم، می‌توان ارتباط مستقیم و مثبتی میان توسعه اقتصادی با به‌کارگیری مهارت و تخصص نیروی انسانی به عنوان یکی از مهمترین عوامل تولید تعریف کرد.

موفقیت از آن افراد یا جوامعی است که مولد و تولید کننده‌اند نه مصرف‌کننده

به طور کلی در جهان معاصر موفقیت از آن افراد یا جوامعی است که مولد و تولیدکننده‌اند نه مصرف‌کننده و مهارت‌آموختگان افرادی هستند که می‌توانند جامعه خود را به اوج پیشرفت برسانند و افتخاراتی را نصیب آن کنند. نقطه پیوند آموزش، کسب و کار و رشد اقتصادی ظرفیت بالقوه و بالفعل اقتصاد کشور در جذب نیروی انسانی بالقوه موجود در بازار کار کشور است. به عبارت دیگر ارتباط بین آموزش و کسب و کار از دیدگاه مثبت هنگامی پدیدار می شود که ساختار اقتصادی کشور توان جذب نیروی اقتصادی ماهر و متخصص را در زمینه‌های گوناگون کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت فراهم آورد.

نظام آموزشی مهارتی یکی از عمده‌ترین منابع آموزشی و تامین نیروی انسانی برای فعالیت‌های بخش صنایع است. بسیاری از کارشناسان معتقدند هم‌اکنون بسیاری از استراتژی‌های صنعتی کشورهای در حال توسعه باید تغییر کند و به جای ساختن کارخانه‌های بزرگ به آموزش‎های مفید معطوف شود. همانطور که زیربنای توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه و کشورهای پیشرفته سرمایهگذاری در نیروی انسانی است.

منابع :

*خانی پور، ا.ا و دیگران. (۱۳۹۵). «نظام آموزش فنی و حرفه‌ای در مهارت آموزی، اشتغال و توسعه مهارت آموزی و اشتغال». صص:۶-۱.

*مراد حاصلی، س و دیگران. (۱۳۹۵). «نقش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در اشتغال زایی جوانان روستایی». اولین همایش ملی نقش دانشگاه‌های نسل سوم در مهارت آموزی، کارآفرینی و توسعه پایدار در بستر اقتصاد مقاومتی. صص:۷-۱.

*فرخ پور، ا و دیگران. (۱۳۹۴). «بررسی نقش آموزش‌های مهارتی در مشاغل نوین با رویکرد تکنولوژی در شرایط اقتصادمقاومتی». اولین کنفرانس مدیریت و کارآفرین در شرایط اقتصاد مقاومتی. صص:۱۰-۱.

*مقصودی، ف. (۱۳۹۳). «نقش آموزش‌های فنی حرفه ای در اقتصاد کشور و توسعه کسب و کار». ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه. شماره ۱۳۷. صص: ۴۷-۴۰.

انتهای پیام